Historia gminy Petřvald

sitemap

Historia gminy Petřvald [ Historia (dokument archiwalny) ]

Założenie gminy umieszczane jest przez historyków w czasach pierwszej kolonizacji biskupiej pod koniec XIII wieku i na początku wieku XIV. Przypuszczają oni, że Petřvald założył Piotr, syn Herolda, którego wymienia dokument "Instrumentum testamenti episcopi Brenonis" z 1267 roku. Możliwe, że gmina nosiła pierwotnie nazwę Petrovice (Petrowicz), jak przytacza dokument z 18 grudnia 1359, w którym biskup ołomuniecki włączył Hukvaldy do tzw. biskupich gruntów stołowych. Kiedy zaś pierwszy członek rodu Petřvaldskich, Piotr Meissner, z pochodzenia Niemiec, dostał Petrovice w lenno, nazwał je Peterswald i podpisywał się Petr Meissner von Peterswald. Przez uzyskanie Petřvaldu ulega zmianie pozycja społeczna Piotra Meissnera; pierwotnie Niemiec i nieszlachcic, zostaje jako dzierżawca lenna biskupa rycerzem a później nawet Czechem, Petříkiem z Petřvaldu. Według spisu lenn w 1398 roku mowa o stanie bydła lenna petřvaldskiego: 240 owiec, 9 dobrych koni pociągowych, 6 krów i 10 świń.

Na początku wieku XV informacje o Petřvaldzie są sporadyczne a z czasów husyckich nie ma żadnych. Pierwsza wzmianka o wojnach husyckich pojawia się dopiero w 1447 roku wraz z imieniem Piotra z Petřvaldu i jego żony Jadwigi w związku ze sporem sądowym. Kolejne imię pojawiające się w genealogii rodu to Hanuš. Ostatni o takim imieniu, IV z kolei, został w 1596 roku spadkobiercą całego majątku rodowego. Ów Hanuš IV należał do czołowych mężów ówczesnego rycerstwa na Morawach i był pilnym obrońcą wolności i przywilejów szlachty morawskiej. Hanuš IV zmarł w 1622 lub 1623 roku. Wiadomo o tym z wyroku, na podstawie którego został pozbawiony wszelkiego majątku ze względu na "udział w rebelii". Hanuš IV był jednym z 30 dyrektorów rycerstwa, którzy sprawowali władzę na ziemiach Królestwa Czeskiego po powstaniu stanów w 1618 roku.

Po zawarciu pokoju westfalskiego w 1648 roku odeszli Szwedzi, którzy zajmowali cały wschodni skrawek Moraw (dowództwo miało siedzibę w Fulneku). W kraju zapanował pokój, ale ziemie te pozostały na długie lata zubożone. Także w Petřvaldzie opustoszało dziewięć gospodarstw, jak potwierdza księga Rejestr (Ołomuniec ? Archiwum Kapituły), opracowana przez pierwszego zarządcę dóbr petřvaldskich Mikołaja Heegera w 1654 roku

W 1623 roku skonfiskowano lenno panów Petřvaldskich a w 1653 roku zostało podarowane razem z Zábřehem przez biskupa Leopolda Viléma, arcyksięcia austriackiego, kapitule w Ołomuńcu, która utrzymała owe dobra w posiadaniu do 1920 roku, kiedy to na skutek reformy rolnej przeszedł majątek ziemski w ręce drobnych dzierżawców.
Rezultaty germanizacji z czasów Marii Teresy i Józefa II można było odczuć także w staroczeskiej gminie Petřvald. Językiem urzędowym na dobrach był język niemiecki, zapisy w szkole czeskiej prowadzono po niemiecku.
W 1792 roku w Petřvaldzie zanotowano 71 domów i 633 mieszkańców. Nie wiadomo jednak, czy do tej ilości wliczono osadę Dvorek, założoną w 1789 a już w 1790 roku posiadającą 24 domy a 107 mieszkańców.

Po wojnach napoleońskich, w czasie których armie kilkakrotnie przeszły również przez Petřvald, pojawiła się wśród ludności tęsknota do większych swobód politycznych na zasadach wolności i równości. Bankructwo państwa wprawdzie wiele rodzin zubożyło, ale pomimo tego był to okres powolnego nabierania sił i spokojnego rozwoju gospodarczego.
Nadchodzi pamiętny rok 1848. Lud domaga się większych praw i współuczestnictwa w sprawach państwowych. Domaga się konstytucji, chce całkowitego zniesienia pańszczyzny i równouprawnienia w szkołach i urzędach. W 1850 roku dochodzi do zniesienia urzędów patrymonialnych a dla gmin zostaje wydane ustawa samorządowa, które nadaje gminom określone funkcje polityczne i sądownicze, a wszystkie gminy są sobie równe. Ludność wybiera swój samorząd gminny i swojego wójta. Pierwszym wójtem Petřvaldu był od 1853 roku Václav Kudielka, właściciel sołectwa, i pozostał wójtem przez 27 lat. Został także posłem do Krajowego Sejmu Morawskiego za gminy wiejskie. Chociaż powiat, który reprezentował w wyborach, był prawie wyłącznie czeski, to w okresie posłowania w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątychech należał do niemieckiego stronnictwa centralistycznego. V. Kudielka zmarł w 1880 roku.

I wojna światowa odbiła się dotkliwie na życiu Petřvaldu oraz pozostałych gmin. Przez odejście mężczyzn-żołnierzy cierpiały bardzo liczne rodziny, w których wszelka praca pozostała na barkach kobiet. W celu przynajmniej częściowego zrekompensowania ubytku sił roboczych, instytucje szkolne zgadzają się na zwolnienie uczniów najwyższych klas z regularnego uczęszczania do szkoły w okresie prac polowych. Jesienią 1916 roku w gminie pojawiło się 236 zbiegów a wraz z nimi tyfus plamisty. Nieurodzaj w 1917 roku jeszcze bardziej wyczerpał już tak nędzną gminę. Ostatni rok wojny, 1918, był rokiem niebywałego zastoju w życiu gospodarczym, kulturalnym i społecznym.
Przełomowy dzień zamachu stanu i powstania wolnego samodzielnego państwa czechosłowackiego, 28 października, obchodzono w gminie uroczyście 3 listopada. Przed południem odbyło się uroczyste nabożeństwo, po którym po raz piewszy w kościele zaśpiewano hymn "Gdzie jest mój dom". Po południu odbył się pochód, w którym przy dźwiękach muzyki wzięli udział wszyscy mieszkańcy. 21 grudnia 1918 odbyła się też uroczystość z okazji powrotu prezydenta Masaryka do ojczyzny. W niedzielę 15 czerwca 1919 odbyły się w Petřvaldzie pierwsze wybory do samorządu gminnego według nowej ordynacji wyborczej. Do wyborów zgłoszono 4 listy wyborcze a wybierało 595 wyborców. Partie wyborcze: Niemieccy Robotnicy Socjalni, Czechosłowacka Partia Socjaldemokratyczna, Republikańska Partia Czechosłowackiej Wsi oraz Wolne Stowarzyszenie Środka. Na wójta wybrano Alberta Šípa z Republikańskiej Partii Czechosłowackiej Wsi.

Okupacja. Dnia 10 października 1938 został zajęty cały powiat nowojičínski i tym samym również nasza gmina. Od 10 października gmina była okupowana przez ponad 6 lat. Nowym miejscowym wójtem został Niemiec Rudolf Scheuter z osady Dvorek. Jego zabiegi spowodowały, że wielu mieszkańców zmuszono do opuszczenia swoich gospodarstw, a w ich miejsce wprowadzono nazistów.
W armiach zagranicznych walczyli również mieszkańcy Petřvaldu. Jaroslav Hlaváč, sierżant pilot myśliwca, zginął w 1940 roku w bitwie powietrznej o Anglię. Został odznaczony francuskim krzyżem walecznym i czechosłowackim Krzyżem Walecznym "In Memoriam". Jego nazwisko widnieje w kaplicy RAF-u opactwa Westminsteru obok innych czechosłowackich lotników, którzy zginęli w walkach o Londyn jako piloci RAF-u. Sierżant sztabowy lotnictwa Oldřich Havlík przeszedł przez Polskę, Rumunię, Syrię do Francji.
Szybki przebieg wydarzeń we Francji nie pozwolił mu wziąć czynny udział w walkach. W Anglii został wcielony do 311. czechosłowackiego dywizjonu bombowego i wykonał 13 nocnych lotów operacyjnych nad Niemcy i udany lot nad Włochy. Dnia 15 kwietnia 1942 nie wrócił z nalotu na Dortmund. W drodze powrotnej jego samolot został trafiony, a on sam swoje życie zakończył w płonących szczątkach na terytorium Holandii. Został odznaczony czechosłowackim Medalem "Za Męstwo" oraz czechosłowackim Krzyżem Walecznym "In Memoriam".
W środę 2 maja 1945 wstępują na teren gminy przy jej dolnym końcu pierwsi żołnierze Armii Czerwonej. Do północy Rosjanie dojdą do kościoła, ale są zmuszeni do wycofania się. Walki o gminę kończą się w czwartek 3 maja po południu i przenoszą się do osady Dvorek. Walka w tym miejscu była bardzo ostra. W gminie poległo 33 żołnierzy rosyjskich a 4 mieszkańcy zmarli wskutek ciężkich ran. Liczne budynki spłonęły, wieża kościoła została uszkodzona przez artylerię. Most na rzece Lubinie zniszczyli wycofujący się naziści.

20 maja 1945 utworzono Radę Narodową w następującym składzie: 4 komuniści, 4 czechosłowaccy socjaliści, 3 socjaldemokraci, 3 ludowcy i 2 bezpartyjni. Na czele staje oczywiście komunistyczny wójt. Po lutym 1948 władza w gminie znajduje się już całkowicie w rękach komunistów. Dochodzi do rozwoju wsi w granicach ówczesnego prawa i tendencji. Zostaje zbudowanych wiele nowych obiektów np. przychodnia lekarska, 2 sklepy wielobranżowe. Zostaje odremontowany również dom Stowarzyszenia Gimnastycznego ?Sokół? oraz budynek rady narodowej.
Jesienią 1956 zbudowano jako część składową gminy część Harty, do której przeprowadzili się mieszkańcy wsi o tej samej nazwie. Gmina ta musiała zostać zburzona ze względu na budowę lotniska.
Lata 1968-69 nie przebiegały w gminie szczególnie burzliwie, a w czasach normalizacji gmina rozwijała się podobnie jak większość ówczesnej Czechosłowacji. Pojawiła się nowa remiza strażacka, 2 gospody, kino, stadion piłki nożnej z trybuną i dużymi przebieralniami. W gminie wykończono również kanalizację i wodociąg.
Przez wyburzenie zamku petřvaldskiego w 1967 roku gmina poniosła szkodę materialną i utraciła największą część swojej historii.

Po tzw. rewolucji aksamitnej w 1989 roku wybrano w wyborach w 1990 roku nową radę gminy. Do niej wybrano 11 obywateli reprezentujących koalicję Forum Obywatelskiego i Czechosłowackiej Partii Ludowej. Komunistyczna Partia Czech i Moraw uzyskała 4 mandaty. Na wójta gminy wybrano Vojtěcha Myškę z koalicji. Od tej pory w gminie, podobnie jak w całym kraju, doszło do wielu zmian. Przeprowadzono remont licznych starych budowli. Pojawił się szereg nowych sklepów, odnowiono rynek i powstało kilka spółek akcyjnych i firm.