Lysá hora 1323 m n. m. - královna Moravskoslezských Beskyd
Sobota 24. maja 2025
Historia miasta Jabłonkowa [ Historia (dokument archiwalny) ]
Według historyków początków starego Jabłonkowa szukać należy prawdopodobnie w miejscach, gdzie leży dziś wieś Gródek. Tam, pośród dzikiej gęstwiny dziewiczego boru wybudowali cieszyńscy książęta gród warowny, strzegący południowo-wschodnich granic księstwa. Wokół grodu osadzali się pierwsi mieszkańcy, tworząc podwaliny nowej osady, później wsi o nazwie Jabłonków. Stało się tak prawdopodobnie w 12. wieku.
Pierwsza udokumentowana wzmianka o Jabłołnkowie pochodzi z roku 1435. Ok. roku 1447 Jabłonków całkowicie zniszczyli Węgrzy. Po tym wydarzeniu zapewne część jabłonkowian przeniosła się w miejsce, gdzie Łomna wpada do Olzy. Tak zaczęło się budowanie nowego Jabłonkowa. W dokumencie z roku 1523 o obowiązku kupowania piwa cieszyńskiego widnieją nazwy Jabłonków i Stary Jabłonków.
W roku 1560 książę cieszyński Wacław II przyznał Jabłonkowowi znaczące przywileje miejskie (m.in. prawo warzenia piwa, prawo wypasania bydła, regularne targi wtorkowe, coroczne wybory wójta, wybudowanie młyna itp.) Miasto dalej się rozwijało. Pod koniec 16. wieku - w 1596 roku - miało już burmistrza i radę miejską.
Ważne dla dalszego rozwoju Jabłonkowa było położenie na prastarym szlaku handlowym, który zaczynał się nad Morzem Śródziemnym, prowadził przez Europę południową do Przełęczy Jabłonkowskiej, stąd w kierunku Odry i dalej do Szczecina na wybrzeże Bałtyku. Drogę znali już kupcy w okresie starożytnego Rzymu, o czym świadczą znaleziska monet z tamtych czasów. Szlak nazywano także miedzianym, wożono nim bowiem rudę miedzi z śródziemnomorskich kopalń aż do Wrocławia. Wielkie znaczenie miała również droga handlowa prowadząca przez Jabłonków do Galicji. Minąwszy Istebną biegła w stronę Żywca, a stamtąd do Krakowa. Jabłonków stał się miejscem odpoczynku wielu karawan kupieckich. Znaczenie Jabłonkowa rosło, na tutejsze jarmarki i targi zjeżdżali ludzie z bliskiej i dalekiej okolicy. To z kolei sprzyjało rozwojowi rzemiosła.
W pierwszej połowie 17. wieku stały w Jabłonkowie 42 domy mieszczańskie. Były to budynki drewniane, na rynku i w najbliższej okolicy głównych ulic piętrowe, dalej - parterowe. W latach czterdziestych 17. wieku liczył Jabłonków wraz z przedmieściami i z Pioseczną 750 mieszkańców. W 18. wieku jabłonkowianie trudnili się handlem, rzemiosłem i uprawą roli. Siali zboże, bób, fasolę, groch. Nie mniej istotna była hodowla bydła.
W Jabłonkowie przybywało nowych domów, w roku 1905 dobudowano nowy ratusz i oddano nowy żelazny most z nitowaną konstrukcją (przetrwał do lat 70. ub. stulecia). W nowy rok 1911 wyświęcono nowy budynek sądu, obok stało już nowe przestronne więzienie otoczone grubym i wysokim murem.
Po zakończeniu I wojny światowej zmieniła się mapa Europy. Pomiędzy Czechosłowacją a Polską doszło do konfliktu w związku z wytyczaniem granic Śląska Cieszyńskiego. Strona czeska argumentowała tym, że ziemie przed rozpadem państwa czeskiego na początku 17. wieku wchodziły w skład korony czeskiej, prawo do nich ma mieć zatem obecnie Republika Czechosłowacka. Strona polska domagała się podziału Śląska Cieszyńskiego na zasadzie etnicznej, co oznaczało, że chce przyłączenia do Polski terenów zamieszkałych przez ludność pochodzenia polskiego - posługującą się językiem polskim lub gwarą polską. Takim miejscem był m.in. region jabłonkowski.
10.7.1920 minister Beneš i polski premier Grabski podpisali oświadczenie uprawniające Radę Najwyższą państw ententy do wytyczenia granic na Śląsku Cieszyńskim bez referendum. Rada Najwyższa uprawnienia scedowała na Radę Ambasadorów, która o podziale Śląska Cieszyńskiego zadecydowała 28.7.1920. Zachodnia część Śląska Cieszyńskiego z jabłonkowskim powiatem sądowym (z wyjątkiem gmin Jaworzynka i Istebna) przypadła Czechosłowacji. W Cieszynie granicę wyznaczała rzeka Olza. Stara, historyczna część miasta na prawym brzegu rzeki Olzy przypadła Polsce, nowe dzielnice z dworcem kolejowym przyłączone zostały do Czechosłowacji.
Pierwsza udokumentowana wzmianka o Jabłołnkowie pochodzi z roku 1435. Ok. roku 1447 Jabłonków całkowicie zniszczyli Węgrzy. Po tym wydarzeniu zapewne część jabłonkowian przeniosła się w miejsce, gdzie Łomna wpada do Olzy. Tak zaczęło się budowanie nowego Jabłonkowa. W dokumencie z roku 1523 o obowiązku kupowania piwa cieszyńskiego widnieją nazwy Jabłonków i Stary Jabłonków.
W roku 1560 książę cieszyński Wacław II przyznał Jabłonkowowi znaczące przywileje miejskie (m.in. prawo warzenia piwa, prawo wypasania bydła, regularne targi wtorkowe, coroczne wybory wójta, wybudowanie młyna itp.) Miasto dalej się rozwijało. Pod koniec 16. wieku - w 1596 roku - miało już burmistrza i radę miejską.
Ważne dla dalszego rozwoju Jabłonkowa było położenie na prastarym szlaku handlowym, który zaczynał się nad Morzem Śródziemnym, prowadził przez Europę południową do Przełęczy Jabłonkowskiej, stąd w kierunku Odry i dalej do Szczecina na wybrzeże Bałtyku. Drogę znali już kupcy w okresie starożytnego Rzymu, o czym świadczą znaleziska monet z tamtych czasów. Szlak nazywano także miedzianym, wożono nim bowiem rudę miedzi z śródziemnomorskich kopalń aż do Wrocławia. Wielkie znaczenie miała również droga handlowa prowadząca przez Jabłonków do Galicji. Minąwszy Istebną biegła w stronę Żywca, a stamtąd do Krakowa. Jabłonków stał się miejscem odpoczynku wielu karawan kupieckich. Znaczenie Jabłonkowa rosło, na tutejsze jarmarki i targi zjeżdżali ludzie z bliskiej i dalekiej okolicy. To z kolei sprzyjało rozwojowi rzemiosła.
W pierwszej połowie 17. wieku stały w Jabłonkowie 42 domy mieszczańskie. Były to budynki drewniane, na rynku i w najbliższej okolicy głównych ulic piętrowe, dalej - parterowe. W latach czterdziestych 17. wieku liczył Jabłonków wraz z przedmieściami i z Pioseczną 750 mieszkańców. W 18. wieku jabłonkowianie trudnili się handlem, rzemiosłem i uprawą roli. Siali zboże, bób, fasolę, groch. Nie mniej istotna była hodowla bydła.
W Jabłonkowie przybywało nowych domów, w roku 1905 dobudowano nowy ratusz i oddano nowy żelazny most z nitowaną konstrukcją (przetrwał do lat 70. ub. stulecia). W nowy rok 1911 wyświęcono nowy budynek sądu, obok stało już nowe przestronne więzienie otoczone grubym i wysokim murem.
Po zakończeniu I wojny światowej zmieniła się mapa Europy. Pomiędzy Czechosłowacją a Polską doszło do konfliktu w związku z wytyczaniem granic Śląska Cieszyńskiego. Strona czeska argumentowała tym, że ziemie przed rozpadem państwa czeskiego na początku 17. wieku wchodziły w skład korony czeskiej, prawo do nich ma mieć zatem obecnie Republika Czechosłowacka. Strona polska domagała się podziału Śląska Cieszyńskiego na zasadzie etnicznej, co oznaczało, że chce przyłączenia do Polski terenów zamieszkałych przez ludność pochodzenia polskiego - posługującą się językiem polskim lub gwarą polską. Takim miejscem był m.in. region jabłonkowski.
10.7.1920 minister Beneš i polski premier Grabski podpisali oświadczenie uprawniające Radę Najwyższą państw ententy do wytyczenia granic na Śląsku Cieszyńskim bez referendum. Rada Najwyższa uprawnienia scedowała na Radę Ambasadorów, która o podziale Śląska Cieszyńskiego zadecydowała 28.7.1920. Zachodnia część Śląska Cieszyńskiego z jabłonkowskim powiatem sądowym (z wyjątkiem gmin Jaworzynka i Istebna) przypadła Czechosłowacji. W Cieszynie granicę wyznaczała rzeka Olza. Stara, historyczna część miasta na prawym brzegu rzeki Olzy przypadła Polsce, nowe dzielnice z dworcem kolejowym przyłączone zostały do Czechosłowacji.
LOKALIZACJA
- Teren gminy: Jablunkov
- Obwód administracyjny 2: Jablunkov
- Obwód administracyjny 3: Jablunkov
- Teren NUTS 4: Okres Frýdek-Místek
- Teren NUTS 3: Moravskoslezský kraj
- Teren NUTS 2: Moravsko-Slezsko
- Region turystyczny: 38 Beskydy - Valašsko
- Region turystyczny: Severní Morava a Slezsko
DALSZE INFORMACJE: http://www.jablunkov.cz
Typ zapisu: Historia (dokument archiwalny)
AKTUALIZACJA: Eliška Černochová (Beskydy-Valašsko) org. 56, 09.03.2010 v 08:49 hodin